بافت تاریخی رشت را دریابیم - مجله زیبایی زندگی

لطفا بساز و بفروش ها را به قرنطینه ببرید

خانه ای تاریخی در همسایگی عظیمان رشت از گذشته تا امروز که احتمالا تا همین چند وقت قبل سقف سفالچین و کاشی های سر دربنایش در کنار گچ بری های باقی مانده پای هر عابری را برای چند لحظه هم که شده سست می کرد، اما کمتر کسی با تاریخ این خانه آشناست. علی شهیدی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران و استادیار گروه فرهنگ و زبان های باستانی و ایران شناسی و دبیر و عضو کمیته ایران شناسی دانشگاه تهران که با فرهنگ و زندگی در این محله از رشت به خوبی آشناست، درباره محله قدیمی آفخرا و همچنین بافت تاریخی رشت را دریابیم شرح می دهد. او نخست درباره این منطقه محله قدیمی رشت می گوید: این محله منطقه ای به شکل یک پنج ضلعی است و محصور به خیابان علم الهدی در شمال، بلوار لاکانی در غرب، بلوار حافظ در جنوب و جنوب شرق و خیابان امام در شرق. ضلع شمالی یعنی خیابان علم الهدی دو میدان تاریخی شهرداری و سبزه میدان را به هم متصل می نماید که در یکی از نخستین تخریب ها، چند سال قبل عمارت تاریخی کافه ژاله روبه روی عمارت شهرداری در ضلع جنوب غربی میدان شهرداری تخریب شد. وی اما داستان زندگی محله آفخرا در رشت را اینطور توصیف می نماید: در آن محدوده پنج ضلعی که بافت نامنظم کوچه پس کوچه های آن به دوره قاجار در رشت برمی گردد، خود یا خانواده بسیاری از مفاخر ملی و چهره های ماندگار کشور در زمینه های مختلف علمی و ادبی زاده یا پرورده این محله هستند. افرادی مانند ابراهیم پورداود، بنیانگذار رشته فرهنگ و زبان های باستانی ایران در دانشگاه تهران و موسس نخستین انجمن ایران شناسی که آرامگاه خانوادگیش در این محله است. فضل الله رضا، رئیس دانشگاه تهران و دانشگاه شریف و از چهره های ماندگار مهندسی برق و انفورماتیک دنیا، عنایت الله رضا، از چهره های ماندگار ایران شناسی و عضو شورای عالی مرکز دائره المعارف عظیم اسلامی و مدیر بخش جغرافیای تاریخی دبا، محمدعلی مجتهدی گیلانی، بنیانگذار دانشگاه صنعتی شریف و مدیر نامدار دبیرستان البرز و دانشگاه صنعتی امیدکبیر یا پلی تکنیک تهران، ابراهیم فخرایی، منشی میرزاکوچک در جنبش جنگل و نویسنده نخستین اثر پژوهشی درباره تاریخ جنگل یعنی کتاب سردار جنگل و از وکلای قدیم گیلان و هوشنگ ابتهاج، شاعر ماندگار معاصر از فرزندان این محله اند که اغلب نیز نسبت خانوادگی با یکدیگر دارند. او با اشاره به عبور کوچه آفخرا از وسط این محله و تقسیم آن به دو بخش شمالی و جنوبی بیان می نماید: بخش غربی آن به کوچه مسجد لاکانی مشهور است که نام قدیم و تاریخی آن حاج نایب رضا بوده که بنای آرامگاه ابراهیم پورداود را نیز در خود جای داده است. وی با تاکید بر اینکه متاسفانه بیش از 90 درصد از انبوه خانه های تاریخی که محل تولد و زندگی چهره های ماندگار ایران بوده است، در این چند سال تخریب شده اند، بیان می نماید: معتقدم بافت تاریخی رشت در زمینه فرهنگ و دانش خاک حاصلخیزی داشته است. این بافت و بناهای آن پرورنده عظیمان دانش و ادب معاصر ایران بوده و اکنون نباید آن ها را تخریب کرد. سرنوشت این بافت نباید در دست بساز و بفروش ها باشد. شهیدی با بیان اینکه اغلب خانه های تاریخی این محله جزو بافت ارزشمند محسوب می شوند، به از بین رفتن بخشی از صنایع قدیم رشت در این تخریب ها اشاره می نماید و می گوید: سقف خانه های این محدوده سفالچین است. پخت سفال سقف و سفالچینی یکی از صنایع قدیم گیلان بوده اما در شکل سنتی خود منقرض شده است و با تخریب این بافت تاریخی، رشت کاملا از داشتن این بخش از میراث معماری خود محروم می گردد. شیروانی کوبی نیز از دیگر مشاغل از میان رفته در این بافت تاریخی است. سر در خانه های این بافت اغلب دارای کتیبه های کاشیکاری و گچ کاری بوده اند که هنوز نمونه هایی از آن ها باقی مانده است. این استادیار دانشگاه تهران، با اشاره به شرایط کنونی کشور و لزوم در خانه ماندن مردم برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا، تاکید می نماید: بساز و بفروش ها با خرید یک خانه تاریخی و برداشتن بخشی از سقف آن را به حال خود رها می نمایند و بنا پس از مدتی به دلیل بارندگی های سنگین رشت، خود تبدیل به یک ویرانه و تلی از خاک می گردد. در شرایط کنونی نیز که همه مردم در قرنطینه کرونایی هستیم، بساز و بفروش ها در قرنطینه نیستند و مشغول کارند. وی با بیان اینکه هر شهری از دنیا که دارای چنین محله ای باشد، با حفظ بافت تاریخی و تبدیل آن به یک منطقه فرهنگی توریستی کسب درآمد می نماید ادامه می دهد: این در حالی است که متاسفانه در جامعه ما کسب درآمد را فقط در تخریب عمارت های زیبای تاریخی و ساخت بناهای بُنجُل به جای آن می بینند. شهیدی اما با اشاره به یکی از آخرین بازمانده های تاریخی محله آفخرا در رشت، بیان می نماید: در همین روزها شاهد تخریب سقف تنها خانه قدیمی به جا مانده از دوره قاجار با ارزش های خاص معمارانه در کوچه مسجد لاکانی هستیم که چند خانه از آرامگاه پورداود فاصله دارد. بنای تاریخی که نیازمند نجات بخشی و رسیدگی فوری است.