زندگی شکننده خلیج فارس

به گزارش مجله زیبایی زندگی، پهنه آبی بزرگ، اتوبان کشتی های بزرگ و کوچک است؛ سالانه 40 هزار تانکر نفتی از آن می گذرد. 800 سکوی نفت و گاز و بیشتر از 25 ترمینال حمل فرآورده های نفتی در خود دارد و علاوه بر این خاطره جنگ را. این یکی از خاطره هاست: 37 سال پیش، در حمله به چاه های نوروز، 14 چاه و 8 سکوی اکتشافی و تولیدی آسیب دیدند و حدود1000میلیون بشکه نفت به دریا ریخت، جانوران کمیاب وآسیب پذیری مثل گاو و لاک پشت دریایی به تعداد زیاد از بین رفتند و در کنارش گیاهان و جزایر مرجانی بسیار.

زندگی شکننده خلیج فارس

به گزارش خبرنگاران، روزنامه شهروند در ادامه نوشت: دور از آن چه جنگ خلیج فارس بر سر این آبراه آورده، دریای جنوبی ایران، که پهنه ای نیمه بسته است و 8 کشور بر کرانه های آن قرار گرفته اند، متاثر از عوامل طبیعی و بیشتر عوامل انسانی آلوده شده؛ فاضلاب های صنعتی، کشاورزی و خانگی یک طرف، درگیری های منطقه ای و غرق شدن نفتکش ها یک طرف دیگر. همه اینها را بگذاریم کنار گرمایش دنیای؛ زندگی خلیج فارس که مدام از اکوسیستم منحصربه فرد آن یاد می شود، در خطر است.

از احوال خلیج فارس چه خبر؟

استخراج منابع نفتی و نشت نفت، تولید مواد پتروشیمی، صنعتی شدن کشورهای حاشیه، تردد زیر دریایی ها و انواع شناورها و تخلیه مواد آلاینده آنها به دریا؛ اینها بخشی از عواملی است که خلیج فارس را به یکی از آلوده ترین مناطق دریایی از نظر زیست محیطی تبدیل کرده. چنان آلوده که می توان گفت کمتر منطقه ای در دنیا با چنین ابعادی از مخاطرات محیط زیستی روبه رو است. در مقاله ای با عنوان محیط زیست خلیج فارس و حفاظت از آن که در فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیای انسانی در سال89 منتشر شده، گفته شده که این عوامل باعث شده در اندک زمانی اکوسیستم بی نظیر خلیج فارس تا 47 برابر حد طبیعی آلودگی، آلوده شود و آبزیان و موجودات آن با خطر نابودی روبرو شوند.

در مقاله پژوهشی دیگری که در فصلنامه پژوهشی اطلاعات جغرافیایی سپهر، در زمستان 87 چاپ شده، آمده است: بیش از 65 درصد نفت و بیش از 38 درصد گاز دنیا از آنِ این منطقه ژئوپلیتیکی است. درحال حاضر بیش از 28 درصد نفت دنیا از این منطقه تامین می شود. با توجه به اتمام نفت در مناطق دیگر دنیا اهمیت نفت خلیج فارس و سهم آن در تولید نفت آینده دنیا بیشتر خواهد شد. بیش از 80 درصد نفت تولیدی منطقه خلیج فارس توسط نفتکش های غول پیکر و از طریق این گستره آبی حمل می شود. محیط زیست خلیج فارس تحت تاثیر این وضع درحال تخریب شدن است.

در این پژوهش به وجود مسائل دیگری مثل تغییر فیزیک ساحل، رهاکردن فاضلاب های شهری و صنعتی و برداشت شن هم اشاره شده که تخریب محیط زیست این دریا را تشدید می کند. کشورهای سواحل جنوبی بدون توجه به شرایط طبیعی ویژه خلیج فارس درحال ایجاد تغییراتی در سواحل هستند که ضمن بروز مسائل حقوقی در آینده، آلودگی های بیشتری را به وجود خواهند آورد. گسترش پدیده شهرنشینی و افزایش جمعیت نیز باعث می شود خلیج فارس دچار مسائل زیست محیطی بیشتری شود.

به علاوه در مقاله محیط زیست خلیج فارس و حفاظت از آن منتشرشده در شماره اول فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیای انسانی به آمار وزارت راه وترابری در سال 1369 درباره آلودگی های نفتی در خلیج فارس این طور اشاره شده است: درحالی که آمار آلودگی دنیا نشان می دهد 15.4 درصد کل آلودگی ها از ترابری نفتکش ها و 4.4 درصد مربوط به بهره برداری دریایی است، تخمین ها راجع به منطقه خلیج فارس نشان می دهد که 57.1 درصد آلودگی نفتی مربوط به حمل ونقل نفتکش ها و 22.4 درصد مربوط به بهره برداری در دریاست.

هیچ کس حق ندارد دریا را آلوده کند

سالانه حدود 50 هزار کشتی از تنگه هرمز تردد می کند؛ ممکن است این کشتی ها بروند و برگردند، یعنی شمارشان به 20 هزار برسد و رفت و برگشت کشتی های بزرگ و کوچک این عدد را بسازد. این رقم 15-10 درصد تلورانس دارد. این آماری است که علیرضا خجسته، مدیرکل اداره حفاظت و ایمنی سازمان بنادر و دریانوردی اعلام می کند. او از اقدامات سازمان بنادر و دریانوردی برای پیشگیری از آلودگی های ناشی از کشتیرانی می گوید: ما کشتی ها را در بنادر بازرسی می کنیم و امکاناتی هم در بنادر ایجاد کرده ایم تا اگر کشتی خواست مواد زائد نفتی اش و زباله اش را تحویل دهد، از آن تحویل بگیریم. اینها کارهایی است که در بنادرمان انجام می دهیم و کشتی ها در بخش بازرسی هم کنترل می شوند، تا شرایط استاندارد برای کشتی -حتی به لحاظ مصرف سوخت- به خصوص در بخش کشتی هایی که وارد می شود، کنترل شود. علاوه بر این برای پاکسازی دریا از آلودگی هم امکاناتی در اختیار سازمان بنادر است: تلاش می کنیم تا جایی که ممکن است آلودگی را مهار و جمع آوری کنیم. اگر منبع آلودگی هم تعیین باشد، به دادگاه معرفی اش می کنیم.

به گفته خجسته در مواقع غرق شدن کشتی ، کشتیرانی طرح دادخواست می دهد و محیط زیست تعیین خسارت می کند. بر اساس قانون کشتی ای که بارش آلاینده باشد، باید بیاید کنترل خسارت انجام دهد و کشتی اش را شناور کند و اگر ضایعاتی داشت، ضایعاتش را جمع کند. در وهله اول مسئولیت با مالک کشتی است. سازمان بنادر هم نظارت می کند. اما این طور نیست که هر کشتی ای که غرق شد، ما بلافاصله خودمان وارد بشویم. دستورالعمل این است که اول مالک کشتی، بعد بیمه اش بیاید و آنها خودشان از شرکت های مجاز نفر تعیین کنند تا بیایند کار کنترل خسارت و جمع آوری آلودگی و نهایتا شناورسازی کشتی را انجام دهند. درباره ایجاد آلودگی هم هیچ کشتی ای -چه خارجی و چه ایرانی- اجازه آلودگی دریا با مواد نفتی و زباله را ندارد. هر کجا که اتفاق بیفتد باید پاسخگو باشد؛ چه عمد و چه غیرعمد. هیچ کس حقوق بیشتری ندارد، حتی برای شناورهای صیادی هم اجازه تخلیه مواد و زباله به دریا ندارند.

علاوه بر اینها کنوانسیون منطقه ای حفاظت از محیط زیست دریایی خلیج فارس و دریای عمان - کنوانسیون کویت(راپمی) هم برای کنترل بیشتر موانع حقوقی ایجاد می کنند. وجود کنوانسیون ها اما تا امروز نتوانسته ابزار جدی برای مقابله با آلودگی ها ایجاد کند.

گرمایش دنیای از آلودگی نفتی مهمتر است

آب خلیج فارس گرم شده و مرجان ها به سرعت درحال از بین رفتن اند. از بین رفتن مرجان هاست که بزرگترین آسیب را به اکوسیستم خلیج فارس وارد می کند

از نگاه محمد شریف رنجبر، استاد زیست شناسی- بیوسیستماتیک جانوری اما رفت وآمد نفتکش ها، با وضع امروز محیط زیست دنیا، مسأله اصلی خلیج فارس نیست. او می گوید: موضوع اصلی که خلیج فارس را بشدت تحت تأثیر قرار داده است، گرمایش دنیای و تغییرات آب و هوایی زمین است. آب خلیج فارس گرم شده و مرجان ها به سرعت درحال از بین رفتن اند. از بین رفتن مرجان هاست که بزرگترین آسیب را به اکوسیستم خلیج فارس وارد می کند. آلودگی ها و رفت وآمدها هم بی تأثیر نیست، اما الان آن چه در درجه اول قرار گرفته است، گرم شدن آب است. آلودگی های نفتی از قدیم بوده، از وقتی که استخراج نفت آغاز شد. ریختن نفت در دریا و تخریب های فیزیکی را می بینیم و بیشتر به آن توجه می کنیم، درحالی که بیشترین آسیب از گرم شدن دریاست.

به گفته سرپرست پارک علم و فناوری خلیج فارس در قشم مهمترین گونه ای که وضع آن با گرمایش دنیای به خطر افتاده است، مرجان ها هستند: مرجان ها خودشان اکوسیستمی می سازند و اطرافشان باقی گونه ها جمع می شوند. وقتی آنها از بین بروند، باقی گونه ها هم از بین خواهند رفت. این اتفاقی است که همین حالا درحال رخ دادن است.

فلزات سنگین، مرجان ها را می کشند

علاوه بر آلودگی های نفتی و کشاورزی، فلزات سنگین موضوعی است که رنجبر به آن اشاره می کند. او خور موسی و عسلویه را مثال می زند که پتروشیمی ها در آن قرار گرفته و آلودگی فلزات سنگین در آن خیلی بالاست. پژوهشی با عنوان بررسی اثر آلودگی فلزات سنگین ناشی از فعالیت های نفتی درخلیج فارس بر روی رسوبات کربناته بستر دریا که سال 91، در دهمین همایش بین المللی سواحل، بنادر و سازه های دریایی ارایه شده به تاثیرفیلترهای نفتی، دکل های حفاری و کشتی ها بر روی رسوبات بستر پرداخته است.

در این پژوهش آمده: خلیج فارس یکی از بزرگترین زیستگاه های موجودات دریایی مانند مرجان ها، اسفنج ها، خرچنگ ها، ماهی ها، دوکفه ای ها، اسکافوپوداها، سفالوپوداها، فرامینیفرها، اکینودرم، استراکودا و بریوزوآها است که بعضی از این جانداران در رسوبات بستر خلیج فارس زندگی می کنند و آثار بعضی دیگر نیز در رسوبات موجود است.

در این مطالعه از تعداد 240 نمونه رسوب سطحی دانه بندی شده در مدیریت زمین شناسی دریایی استفاده شده و حاکی از آن است که در اثر آلودگی آب خلیج فارس، محیط زیست جانداران به خطر افتاده، جذب آلودگی ها توسط پوسته جانداران، رنگ پوسته را به قرمز، خاکستری و سیاه تغییر داده است. بعضی پوسته ها تغییر شکل یافته تزیینات سطح خود را از دست داده اند و همچنین وجود آلاینده ها سبب تغییر رنگ در اِآئیدها شده است.

علاوه بر این در حاشیه جنوبی جزیره قشم یک ریف مرجانی وجود دارد و بر روی این قطعات مرجانی و پوسته صدف ها آلودگی ها تأثیر گذاشته و باعث شده رنگ آنها از سفید به قهوه ای، خاکستری تا سیاه تغییر کند. بعضی پوسته ها تغییر شکل یافته تزیینات سطح خود را از دست داده و گاه هسته اِآئید شده اند، آنها نیز تغییر رنگ داشته اند. به علاوه در مطالعه رسوبات منطقه ساحلی تعیین شد که باز هم اجزای بایوشیمیایی (پوسته های صدف) بیشترین ذرات را تشکیل داده اند و آلودگی های موجود در حوضه باعث تغییر رنگ پوسته ها شده است.

منبع: خبرگزاری ایسنا
انتشار: 30 مهر 1398 بروزرسانی: 6 مهر 1399 گردآورنده: beauty-of-life.ir شناسه مطلب: 376

به "زندگی شکننده خلیج فارس" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "زندگی شکننده خلیج فارس"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید