انسان در حال نابود کردن بهشت آذربایجان - مجله زیبایی زندگی

این میراث طبیعی که زیستگاه افزون بر 300 نوع گونه جانوری شامل 215 گونه از پرندگان، 29 گونه از خزندگان نادر، 48 گونه از پستانداران و 17 نوع ماهی است، در آذربایجان شرقی از شهرستان هوراند و اهر گرفته تا شهرستان کلیبر و خداآفرین ریشه دوانده و از نسل های دور برای ما به یادگار مانده است.

این منطقه که از سوی یونسکو به اسم منطقه ای حفاظتی و ذخیره گاه زیست کره انتخاب شده، بیش از 13 درصد پوشش گیاهی ایران را در خود جای داده است. ارسباران، ثروتی بزرگ از طلای سبز طبیعت است که در مقیاس جهانی به تنهایی معادل 34 درصد پوشش گیاهی کشور ارمنستان، 25 درصد از پوشش گیاهی کشور آذربایجان، 25 درصد پوشش گیاهی فرانسه، 25 درصد پوشش گیاهی گرجستان و 17 درصد پوشش گیاهی کشور ایتالیا است.

ارسباران این روزها در شرایط چندان خوبی قرار ندارد. به علت خشکسالی و گرمای بالای هوا که منجر به آتش سوزی های ناخواسته می گردد از یک سو و طغیان آفات از سوی دیگر، این جنگل ها دیگر توان مبارزه ندارند، زیرا انسان وارد چرخه طبیعی آن شده و زیست بوم پروانه ها و دشمنان طبیعی آن ها را با مشکل روبرو نموده است.

پروانه های دم قهوه ای بلوط و ابریشم باف ناجور، از دهه 80 در منطقه ارسباران دیده شده اند. آن ها جزوی از چرخه طبیعی جنگل هستند و خود جنگل می تواند به تنهایی زمانی که به حال خود واگذار شده است، با آن مبارزه کند.

حضور انسان در جنگل، اختلال در چرخه زندگی حشرات و نابودی هایی که در این منطقه ها انجام می دهد در نهایت باعث شده تا از سال گذشته شاهد چشم گیر آفت دو پروانه در منطقه ها مختلف جنگلی ارسباران باشیم.

مبارزه مکانیکی و بیولوژیکی در ارسباران شروع شده و بنا به گفته مدیرکل منابع طبیعی آذربایجان شرقی، گردشگران باید تا اطلاع ثتنوی از حضور در منطقه اجتناب نمایند، زیرا مبارزه با پروانه های جنگلی در مرحله محلول پاشی قرار گرفته است و ورود انسان باعث اختلال در فرایند کنترل جمعیت آن ها می گردد.

در این راستا، علی قنبری، معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان شرقی در گفت وگو با ایسنا، در مورد آخرین شرایط جنگل های ارسباران، می گوید: دو سال است که با طغیان دو نوع آفت پروانه دم قهوه ای بلوط و ابریشم باف ناجور در ارسباران روبرو هستیم که آفت پروانه ابریشم باف ناجور در شهرستان کلیبر و آفت پروانه دم قهوه ای بلوط در جنگل های منطقه شهرستان اهر و هوراند وجود دارند.

او ادامه می دهد: این آفت ها در حقیقت نوعی حشره بوده و بخشی از خود جنگل هستند، یعنی وجود چنین آفت هایی جزو ملزومات همیشگی جنگل است که از گذشته در این اراضی وجود داشته و در آینده هم باید وجود داشته باشند.

او می افزاید: خود جنگل در حالت عادی و بدون دست کاری، قدرت خودتنظیمی دارد، به طوری که این حشرات به همراه سایر حشرات به صورت زنجیره غذایی از یکدیگر تغذیه می نمایند و در نهایت، این شبکه غذایی متشکل از حشرات و سایر جانداران مثل بقیه زیست بوم ها در شرایط عادی و در کنار هم به زندگی خود ادامه می دهد.

قنبری با اشاره به این که این نوع آفات از دهه 80 در منطقه ارسباران دیده شده است، بیان می نماید: این آفت ها معمولا هر شش الی هفت سال حالت طغیانی پیدا می نمایند و مقدار جمعیتشان هم به صورت بیش از حد افزایش می یابد و در نهایت به آستانه خسارت زایی وارد می گردد. در این مرحله است که باید ما وارد عمل شویم و با اقدامات کنترلی این خسارت زایی را کاهش دهیم.

او اظهار می نماید: اقدام به مبارزه با این نوع آفت ها معمولا یک الی سه سال زمان می برد چرا که استفاده از هر نوع ابزار و امکانات کنترلی تنها باعث کاهش خسارت می گردد که در حالت عادی باید این فرایند کنترلی سه سال طول بکشد.

او تاکید می نماید: این آفات در منطقه ها جنگلی بکر که دخالت انسان در آن، در کمترین حد بوده و یا اصلا دخالتی در آن منطقه ندارد، هیچ گاه حالت طغیانی ایجاد نمی نمایند. این که جمعیت یک حشره در یک منطقه افزایش می یابد، به خاطر دخالت های بشر است، یعنی بشر تعادل موجود در جنگل را بهم می زند و دشمنان طبیعی یک آفت را در موضع ضعف قرار می دهد تا در نهایت حشره موجود به اسم آفت طغیان می نماید.

معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی آذربایجان شرقی با بیان این که خسارت این آفت ها صرفا به وسیله تغذیه برگ ها انجام می گیرد، اظهار می نماید: برگ مرکز انجام فتوسنتز است و تمامی انرژی و موادغذایی گیاه برای رشد و ادامه حیات از این محل تامین می گردد، وقتی آفتی از این برگ تغذیه می نماید، در واقع باعث کاهش رشد سالانه گیاه می گردد نه این که درخت کاملا خشک گردد.

او می افزاید: اگر این طغیان آفت در مدت 10 الی 15 سال به صورت متوالی و مستمر باشد، در درختان ضعیف منجر به خشکیدگی می گردد که خوشبختانه تا به امروز این مورد در منطقه ارسباران اتفاق نیفتاده است زیرا هر ساله که آفت حالت طغیانی به خود گرفته، اداره کل منابع طبیعی وارد عمل شده و جمعیت آن را کاهش داده است.

او ادامه می دهد: از سال گذشته که حالت طغیانی این آفات شروع شد در مساحت 2000 هکتار منطقه ها جنگلی شهرستان اهر، 1000 هکتار منطقه ها جنگلی شهرستان هوراند و هم چنین 2300 هکتار منطقه ها جنگلی شهرستان کلیبر کانون های طغیان آفت شناسایی شده و عملیات کنترلی انجام گرفته است.

قنبری با بیان این که دو روش کنترلی آفت به صورت مکانیکی و بیولوژیکی وجود دارد، می گوید: گاها از روش بیولوژیکی به اسم سم پاشی نام برده می گردد که درست نیست زیرا اجازه ورود سم به جنگل و کنترل هر نوع بیماری و یا آفت به این شیوه وجود ندارد.

او با بیان این که روش مکانیکی موثرتر از روش بیولوژیکی است، ادامه می دهد: در سال 99 اقدام به جمع آوری شفیره و لانه های زمستان گذران آفت پروانه دم قهوه ای در اهر و هوراند و توده های تخمی آفت ابریشم باف ناجور در کلیبر به روش مکانیکی کردیم. در هر توده تخمی آفت، حدود 500 تخم حشره وجود دارد که در صورت جمع آوری آن توده انگار که 500 حشره در فصل بهار جمع آوری شده است.

او می افزاید: سال جاری به صورت مستمر جنگل های ارسباران را پایش می کنیم و حتی کارگروه تخصصی گیاهپزشکی متشکل از محققین مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان، اساتید دانشگاه تبریز و متخصصان اداره کل منابع طبیعی استان در این اداره کل تشکیل یافته که به صورت مرتب از منطقه بازدید نموده و موارد را پایش می نمایند.

معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان شرقی متذکر می گردد: در ابتدای سالجاری هم پیش بینی کردیم که جمعیت آفت پروانه در ارسباران حالت طغیانی خواهد داشت و باید تدابیری بیندیشیم که بر این اساس هم برای اولین بار محلول پاشی را در دستور کار قرار دادیم.

او بیان می نماید: حشره و یا آفات جنگل های ارسباران، هر کدام دارای یک چرخه زیستی هستند یعنی همیشه به یک شکل دیده نمی شوند. این آفات در ابتدا به صورت تخمی هستند و سپس در اوایل فصل بهار تبدیل به لارو می شوند. لارو ابریشم ناجور در جنس نر پنج سن و در جنس ماده شش سن دارد. این لاروها پس از اتمام دوره آخر خود تبدیل به شفیره و سپس پروانه شده و در نهایت بار دیگر به شکل تخم وارد پاییز و زمستان می شوند.

او با بیان این که محلول پاشی یا همان محلول بیولوژیک صرفا می تواند بر روی لارو سن یک و دو تاثیر بگذارد و بر سایر سنین تاثیری ندارد، می گوید: بیشترین تغذیه برگ آفت و یا بیشترین خسارت به جنگل هم در همین سن لارو انجام می گیرد، به همین علت علارغم این که روش بیولوژیکی با محدودیت های زیادی مثلا بازه زمانی محدود 10 روزه لاروهای سنین یک و دو و شرایط آب و هوایی خاص(بدون باران، باد و نور) روبرو هست، برای کاهش جمعیت آفات اقدام به استفاده از روش محلول پاشی هوایی و دستی کردیم.

قنبری در مورد برنامه های این اداره کل برای روزهای آینده، اظهار می نماید: جمع آوری مکانیکی آفات باید در سن خاصی انجام بگیرد، از این رو جمع آوری شفیره ها را از هفته آینده شروع خواهیم کرد ولی بیشتر تمرکز ما بر روی جمع آوری مکانیکی توده های تخمی و لانه های زمستان گذران در پاییز و زمستان خواهد بود.

او متذکر می گردد: پیش بینی می کنیم که با تداوم این فرایند کنترلی، سال آینده آخرین سال طغیان آفات جنگل ارسباران خواهد بود و تا پنج الی شش سال آینده طغیانی از این بابت نداشته باشیم.

او در ادامه با اشاره به ممنوعیت ورود به منطقه ارسباران، اظهار می نماید: کانون طغیان آفت ها همان منطقه ها گردشگری شامل پارک جنگلی فندقلو اهر و پارک جنگلی مکیدی کلیبر می گردد از این رو توصیه می کنیم که افراد بومی و غیربومی به منطقه ورود نیابند تا امکان سرایت با سایر نقاط کاهش یابد و در عملیات اجرایی با مشکل روبرو نشویم.

معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان شرقی در پایان تاکید می نماید: در فصل آتش سوزی قرار داریم و می دانیم که خسارت آتش سوزی در جنگل ها کمتر از آفات نیست. از گردشگران خواهشمندیم تا در زمان ورود به محدوده جنگلی حتما موارد زیست محیطی را رعایت نمایند و از روشن کردن آتش اجتناب بورزند تا نقشی در حفظ جنگل نقش داشته باشند و بتوانیم این فصل گرم را به برترین وجه سپری کنیم.