توازن میان ادبیات حیوانی و ادبیات رئال - مجله زیبایی زندگی

این نویسنده ادبیات کودک و نوجوان در گفت وگو با خبرنگاران درباره شخصیت های حیوانی و جایگاه آن ها در ادبیات داستانی کودک و نوجوان اظهار کرد: کار ادبیات پاسخ دادن به احتیاجهای جامعه است؛ اگر روزی به طور کلی شخصیت های حیوانی در داستان ها کم شود، اشکالی در کار نویسندگان، ناشران و یا جامعه به وجود نمی آید زیرا ذائقه مخاطب مشخص می نماید که او چه چیزی را دوست دارد و چه چیزی را دوست ندارد. نمی شود کسی را محکوم کرد که چرا این طور است و چرا آن طور نیست. به نظرم ادبیات راه خود را می رود و مخاطب هم احتیاج خود را به نویسنده و ناشر منتقل می نماید، این بده و بستان ها وجود دارد و ممکن است در جامعه ای توجه به موضوعی زیاد باشد و در جامعه دیگر کم باشد.

او سپس با بیان این که تغییرات بیشتر در حوزه نوجوانان بوده، گفت: به علت این که نوجوانان کم کم از تخیل بچگانه فاصله می گیرند، حس واقع بینی در آن ها باعث می شود دنبال واقعیت های جامعه باشند، او در پی مابه ازای خود در داستان است، او نمی تواند مابه ازای خود را در حیوانات پیدا کند از این نظر این اتفاق در ادبیات نوجوان طبیعی است زیرا او دنبال هویت و مابه ازای خود در ادبیات می شود، می خواهد با شخصیت ها همذات پنداری کند، او چطور می تواند با یک خرس همذات پنداری کند؟ اما کودک نه؛ تخیلش همچنان فعال است و خیلی راحت می تواند با حیوانات و جانوران و اشیاء ارتباط برقرار کند. اگر به اسباب بازی بچه ها نگاه کنید، از یکی دو عروسک انسانی که بگذرید، بقیه اش خرس و سگ و گربه و این چیزهاست که این موضوع نشان می دهد بچه ها کارکترهای غیرانسانی را هم دوست دارند همان طور که عروسک خرسی را دوست دارد، داستان و فیلمش را هم دوست دارد بنابراین در ذائقه بچه ها تغییر زیادی ایجاد نمی شود.

او با بیان این که استفاده از کارکترهای حیوانی در ادبیات کودک ایران کم نشده است، گفت: دهکده دنیای مک لوهان دارد اتفاق می افتد، همه چیز بر همه چیز تأثیر می گذارد، هم در حوزه صنعت و هم کشاورزی و هم فرهنگ و هنر و ادبیات. اگر استفاده از شخصیت های حیوانی در ادبیات دنیا کم شده، این موضوع می تواند بر ادبیات ایران نیز تأثیر بگذارد اما جای نگرانی نیست چون ادبیات به احتیاج کودک و نوجوان پاسخ می دهد و اگر روزی کودک و نوجوان احساس کرد احتیاجی ندارد که این شخصیت ها در داستان باشد، این احتیاج رفع شده و ممکن است شکل دیگری از ادبیات یا روایت به وجود بیاید و جایگزین شود. این موضوع اصلا جای نگرانی ندارد. آن چه موجب نگرانی است، کاهش همزیستی انسان با طبیعت است. انسان از زمانی که به وجود آمده با محیط زیست همزیستی داشته و این همزیستی روزبه روز کمتر شده و می شود و این جای نگرانی دارد. اگر ارتباط انسان و طبیعت از بین برود، ممکن است ذائقه بچه ها نیز عوض شود، ممکن است شبکه های اجتماعی در آینده ذائقه بچه ها ما را تغییر دهند. این اتفاق هایی است که امکان وقوعش هست اما ادبیات از بین نمی رود و شاید شکلش عوض شود، سبک هایی به وجود بیاید یا شیوه های روایت تغییر کند اما در حالت کلی ادبیات داستانی همواره وجود خواهد داشت.

دنیاگیریان درباره این که آیا پرداختن به شخصیت های حیوانی می تواند منجر به توجه و حفظ گونه های جانوری شود، اظهار کرد: فکر نمی کنم استفاده ادبیات و شخصیت های حیوانی با هدف حفظ محیط زیست، تاریخ مصرف داشته باشد. بعضی از مضامین انسانی هستند که مرز ندارند، مرگ ندارند، انتها ندارند، حفظ محیط زیست و گونه های جانوری از این موضوعات است. ما همواره ادبیات محیط زیستی داشتیم، داریم و خواهیم داشت زیرا جزو مضامینی است که بشر همواره به آن احتیاج دارد. اگر بخواهیم مسئله همزیستی انسان و طبیعت و دوستی انسان با جانوران را مطرح کنیم اما نتوانیم در قالب داستانی مجذوب نماینده حرف های مان را بزنیم و داستان را روایت کنیم با آوردن یکی دو حیوان در داستان به هدف خود نمی رسیم. رمان سایه هیولا یک داستان عاشقانه و پرحادثه است و اتفاق هایی می افتد اما زیر پوست این داستان بحث دوستی با جانوران و حفظ آن ها روایت می شود. نویسنده نمی تواند به صورت مستقیم به این موضوع بپردازد و هرچه غیرمستقیم تر و داستانی تر باشد، مجذوب نماینده تر است.

او تأکید کرد: دست نویسنده ها در داستان بچه ها خیلی باز است و جای نگرانی هم نیست که ادبیات حیوانی کم شود؛ ادبیاتی که در خیلی از داستان های کلاسیک بوده، از کلیله و دمنه و مرزبان نامه طرطوسی و کارهای عطار تا به دوره قاجار رسیده و داستان هایی که در مکتب خانه ها تدریس می شده از این نوع بوده است. اما در دهه 40 با تأسیس کانون پرورش فکری، ادبیات کودک مان آغاز به فعالیت می نماید، نویسندگانی ظهور می نمایند و دو جریان ادبیات حیوانی و ادبیات رئال به موازات هم جلو می آیند و امروز هم توازن حفظ شده است.