20 فیلم برتر دهه 1940میلادی؛ ظهور اعجوبه ای به نام ولز
به گزارش مجله زیبایی زندگی، دهه 1940 میلادی وقتی شروع شد که دنیا درگیر جنگ دنیای دوم بود؛ جنگی که در این دهه پنج سال ادامه یافت و بالاخره در تاریخ 2 سپتامبر 1945 انتها یافت. حالا دنیا تخریب شده بود، مردم زخم خورده بودند و هنر تاریک و تلخ. زمان این بود که سینما کم کم قوت بگیرد و قدرت و عظمت خود را به دنیایان اثبات کند.
در ادامه 20 فیلم برتر پنجمین دهه قرن بیستم را مرور می کنیم:
1. همشهری کین (Citizen Kane)
- محصول: آمریکا/ 1941
- کارگردان: اورسن ولز
- بازیگران: اورسن ولز، جوزف کاتن
- امتیاز راتن تومیتوز: 99 از 100
- امتیاز متاکریتیک: 100 از 100
همشهری کین و اورسن ولز احتیاجی به معرفی ندارند. نام همشهری کین که در بسیاری از نظرسنجی ها به اسم بهترین فیلم تاریخ سینما انتخاب شده است، از نام اورسن ولز، تهیه نماینده، کارگردان، بازیگر نقش اصلی و یکی از نویسندگان آن، جدا نیست.
اورسن ولز 6 می 1915 در استان ویسکانسن چشم به جهان گگردد. وقتی که ولز به پانزده سالگی رسیده بود، مادر و پدر خود را از دست داده بود. اورسن جوان ابتدا به موسیقی علاقه مند شد، اما در ادامه بعد از این که با ارثیه اندکی که از پدرش برایش به جای مانده بود به اروپا سفر کرد، در آن جا نخستین تجربه بازیگری بر روی صحنه تیاتر را از سر گذراند و به هنرهای نمایشی روی آورد.
اجرای رادیویی جنگ جهانها (The War of the Worlds) در سال 1938 به روی آنتن شبکه رادیویی سی بی اس (CBS) رفت و توانست نام ولز را برای اولین بار بر سر زبان ها بیاندازد. همین معروفیت بود که باعث شد پیشنهادهای تجاری از هالیوود به سمت ولز سرازیر گردد. یکی از این پیشنهادها را جورج شافر مدیر شرکت فراوری و پخش فیلم آر. کی. ئو (RKO) به ولز ارایه داد. پیشنهادی که به عقیده بسیاری بهترین قراردادی است که طی تاریخ سینما به وسیله یک کمپانی به یک هنرمند داده شده است. پیشنهادی که تمام اختیارات مربوط به فیلم را به کارگردان آن می داد. پیشنهادی که منجر به ساختن همشهری کین شد.
همشهری کین روایت صعود و سقوط مردی است که تباهی او را رها نمی نماید. روایتی از عشق، شهوت، تنهایی و قدرت. روایتی که اورسن ولز با بهره گیری از تکنیک عمق میدان رنوار و وایلر و ترکیب کردن آن با تئوری مونتاژ آیزنشتاین، آن را به بهترین صورت ممکن بازتاب می دهد.
2. دزدان دوچرخه (The Bicycle Thieves)
- محصول: ایتالیا/ 1948
- کارگردان: ویتوریو دسیکا
- بازیگران: لامبرتو ماجرینی، انزو استایولا
- نمره راتن تومیتوز: 98 از 100
ویتوریا دسیکا و دزدان دوچرخه به گفته بسیاری از تاریخ نگاران سینمایی نخستین کارگردان و نخستین فیلم جریان ساز نئورالیسم ایتالیا به طور جدی هستند. دسیکا در 7 ژوئیه 1901 در لاتزیو به جهان آمد و در هفتاد و سه سالگی از جهان رفت. او به همراه چزاره زاواتینی که نامش در بین فیلم نامه نویسان دزدان دوچرخه هم به چشم می خورد از پیش گامان نئورالیسم ایتالیا محسوب می شوند.
دزدان دوچرخه داستان پدری است که در مقابل فرزندش به نیستی معنوی کشانده می گردد. داستان در هم شکستن شمایل مقدس یک پدر در مقابل پدرش در پی فقر. دزدان دوچرخه توانست گلدن گلوب و اسکار بهترین فیلم خارجی زبان را به دست آورد. بسیاری از کارگردان های عظیم تاریخ سینما علت روی آوردن به فیلم سازی خود را تماشا این فیلم اعلام کرده اند.
3. آمبرسون های باشکوه (The Magnificent Ambersons)
- محصول: آمریکا/ 1942
- کارگردان: اورسن ولز
- بازیگران: جوزف کاتن، دولورس کاستلو
- امتیاز راتن تومیتوز: 89 از 100
- امتیاز متاکریتیک: 93 از 100
با این که اورسن، با پیروزیت همشهری کین، راه صدساله را یک شبه طی کرده بود، اما هنوز برنامه های عظیمی در سر داشت. پس از همشهری کین، ولز به سراغ ساخت فیلم امبرسون های باشکوه رفت و یک بار دیگر با ساختن فیلمی باشکوه، تصادفی نبودن تولد شاهکاری به نام همشهری کین را به تاریخ اثبات کرد.
آمبرسون های باشکوه توانست نامزد چهار اسکار گردد، اما در گیشه پیروز نبود و با بودجه 1.1 میلیون دلاری به فروش 1 میلیون دلاری دست یافت. موسیقی آمبرسون های باشکوه را برنارد هرمن فقید ساخته است و فیلمبرداری شکوهمند آن را استنلی کورتز برعهده داشته است. تدوین فیلم را هم رابرت وایز، یار همیشگی ولز، انجام داده است.
4. مرد سوم (The Third Man)
- محصول: آمریکا/ 1949
- کارگردان: کارول رید
- بازیگران: اورسن ولز، جوزف کاتن
- امتیاز راتن تومیتوز: 99 از 100
- امتیاز متاکریتیک: 97 از 100
یکی دیگر از بهترین فیلم های دهه 1940 میلادی و یک بار دیگر نام اورسن ولز؛ این بار در بین بازیگران. مرد سوم را کارول رید کارگردانی کرده است و فیلم نامه آن را گراهام گرین نوشته است. فیلم نامه ای که چندی بعد خود گرین رمانی از روی آن نوشت و منتشر کرد. موسیقی مرد سوم را آنتون کاراس ساخته است و رابرت کراسکر فیلم بردار آن بوده است.
مرد سوم نخل طلای جشنواره کن 1949 را به خود اختصاص داد و حالا که بیش از نیم قرن از ساخته شدن آن می گذرد، هنوز هم یکی از بهترین فیلم های ژانر نوآر تاریخ سینما است که نام آن در بیشتر فهرست های بهترین فیلم های تاریخ سینما به چشم می خورد.
5. کازابلانکا (Casablanca)
- محصول: آمریکا/ 1942
- کارگردان: مایکل کورتیز
- بازیگران: هامفری بوگارت، اینگرید برگمن
- امتیاز راتن تومیتوز: 99 از 100
- امتیاز متاکریتیک: 100 از 100
کازابلانکا یک فیلم محکم و پایدار است. کورتیز، ولز یا فورد نیست، اما در این یک فیلم، هنر کارگردانی را به حد اعلا متبلور می نماید و البته که نمی گردد به اصلی ترین نقطه قوت فیلم یعنی فیلمنامه آن که اقتباسی از نمایشنامه همه به کافه ریک می فرایند است، اشاره نکرد. یکی دیگر از اصلی ترین نقاط قوت فیلم نقش آفرینی خیره نماینده بوگارت و برگمن است.
کازابلانکا توانست اسکار بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین فیلم نامه اقتباسی را به دست آورد و در پنج بخش دیگر بهترین بازیگر نقش اصلی مرد، بهترین بازیگر نقش مکمل مرد، بهترین فیلم برداری، بهترین تدوین و بهترین موسیقی متن نامزد گردد.
6. زندگی شگفت انگیز است (Its a Wonderful Life)
- محصول: آمریکا/ 1946
- کارگردان: فرانک کاپرا
- بازیگران: جیمز پایدارت، دانا رید
- امتیاز راتن تومیتوز: 94 از 100
مردی که پس از ورشکستگی تصمیم به خودکشی گرفته است، به وسیله یک فرشته نگهبان نجات می یابد. این خلاصه داستان فیلم فانتزی کاپرا است. فیلمی که نامزد پنج جایزه اسکار شد، اما همه آن ها را به رقیبان واگذار کرد. فیلم کاپرا با بودجه 3.18 میلیون دلاری به فروش 3.3 میلیون دلاری دست پیدا کرد. تاثیری که زندگی شگفت انگیز است بر سینما و جهان فیلم های فانتزی پس از خود گذاشت و تاثیر روانشناختی اش بر آمریکای جنگ زده غیرقابل انکار است.
فیلم نامه فیلم را فرانسیس گودریچ، آلبرت هکت و فرانک کاپرا نوشته اند، تصویربرداری آن را جوزف واکر و جوزف بیروک انجام داده اند و موسیقی آن را دیمیتری تیومکین ساخته است. راسل شرمن و دپارتمان جلوه های ویژه استودیو آرکی او هم در پی پدید آوردن شیوه ای تازه برای تداعی نمودن بارش برف در یک فیلم سینمایی، توانستند جایزه دستاورد تکنیکی را از اسکار دریافت نمایند.
7. خواب ابدی (The Big Sleep)
- محصول: آمریکا/ 1946
- کارگردان: هاوارد هاکس
- بازیگران: هامفری بوگارت، لورن باکال
- امتیاز راتن تومیتوز: 97 از 100
فیلم نامه فیلم را ویلیام فاکنر، لی براکت، جولز فورسمن و ریموند چندلر براساس رمانی از ریموند چندلر نوشته اند و هاکس آن را کارگردانی کرده است. خواب ابدی را پس از داشتن و نداشتن (To Have and Have Not) می توان دومین فیلم نوآر هاکس نامید. هاکسی که در هردوی این فیلم ها تسلط و توانایی بالای خود در کار کردن در ژانرهایی به جز کمدی و درام را هم به نمایش می گذارد.
خواب ابدی با بودجه 1.6 میلیون دلاری ساخته شد و به فروش 4.9 میلیون دلاری رسید که البته با حضور یکی از بهترین زوج های بازیگری تاریخ سینما، هامفری بوگارت و لورن باکال، پیروزیت دور از انتظاری نبود.
8. بدنام (Notorious)
- محصول: آمریکا/ 1946
- کارگردان: آلفرد هیچکاک
- بازیگران: اینگرید برگمن، کری گرانت
- امتیاز راتن تومیتوز: 96 از 100
- امتیاز متاکریتیک: 100 از 100
مگر می گردد صحبت از بهترین های سینما باشد و نام هیچکاک و فیلمی از او به میان نیاید؟ آلفرد هیچکاک در بدنام سمفونی کاملی از نور، طراحی صحنه، طراحی لباس، موسیقی، بازیگردانی و دکوپاژ خلق می نماید و به واژه میزانسن معنا می دهد. هیچکاک در بدنام تعلیق مخصوص خود را به اوج می رساند و با شخصیت پردازی محکمی که فیلم نامه بن هکت و بازی های درخشان گرانت، برگمن و رینس برای ما خلق کرده اند، شخصیت هایی قابل لمس و کاملا حقیقی برای ما خلق می نماید.
موسیقی فیلم را روی وب ساخته است و فیلم برداری درخشان آن را تد تنزلف برعهده داشته است. فیلم با بودجه 1 میلیون دلاری ساخته شد، اما توانست در گیشه به فروش 24.5 میلیون دلاری برسد. هم چنین بدنام توانست کلود رنه را نامزد بهترین بازیگر مرد مکمل اسکار و بن هکت را نامزد بهترین فیلم نامه غیراقتباسی کند.
9. رم، شهر بی دفاع (Rome Open City)
- محصول: ایتالیا/ 1945
- کارگردان: روبرتو روسلینی
- بازیگران: آنا ماگنانی، آلدو فابریزی
- نمره راتن تومیتوز: 100 از 100
روسلینی از آن جایی که از پایه گذاران نئورالیسم ایتالیا می باشد، از شناخته شده ترین کارگردان های تاریخ سینما است و رم، شهر بی دفاع از شناخته شده ترین فیلم های جنگی تاریخ سینما. روسلینی با رم، شهر بی دفاع سه گانه جنگ خود را شروع می نماید. سه گانه ای که با فیلم های پاییزا (Paisà ) و آلمان سال صفر (Germany Year Zero) ادامه می یابد. روسلینی در 8 می 1906 در رم به جهان آمد و در 3 ژوئن 1977 در هفتاد و یک سالگی در رم چشم از جهان فرو بست.
رم، شهر بی دفاع روایت ایتالیای جنگ زده ای است که از دیکتاتوری درونی و استعمار بیرونی رنج می برد و روایت گروهی آزادی خواه که به پشتوانه جرئت و شهامت خود پایداری می نمایند. فیلم نامه رم، شهر بی دفاع را سرجیو آمیدی و فردریکو فللینی نوشته اند و موسیقی آن را رنزو روسلینی ساخته است. رم، شهر بی دفاع توانست جایزه عظیم جشنواره فیلم کن را به دست آورد و با قاب بندی های فوق العاده فیلم بردار خود، اوبالدو آراتا، ایتالیایی جنگ زده و غرق در خفقان را به بهترین حالت به تصویر بکشاند.
10. اواخر بهار (Late Spring)
- محصول: ژاپن/ 1949
- کارگردان: یاسوجیرو ازو
- بازیگران: چیشو ریو، سنسوکو هارا
- امتیاز راتن تومیتوز: 100 از 100
فیلم نامه اواخر بهار را کوگو نودا و ازو از روی رمان کوتاه پدر و دختر کازوئو هیروتسو نوشته اند و موسیقی آن را سنجی اوتو ساخته است. اواخر بهار نخستین قیمت از سه گانه نوریکو ازو است که در هرسه آن ها هارا نقش زنی جوان به نام نوریکو را ایفا می نماید؛ دو قسمت بعدی اوایل تابستان (Early Summer) و داستان توکیو (Tokyo Story) هستند.
اواخر بهار یکی از تاثیرگذارترین فیلم های تاریخ سینما است و در همان حال یکی از شاخص ترین فیلم های نشان دهنده سبک بصری مخصوص سینمای شرق و حال و هوای مخصوص سینمای ژاپن. ازو با نماهای مخصوص به خود و روایت های آرام و پرمفهومه خود، مخاطب را به تفکر در حال آرامش دعوت می نماید و از او می خواهد که به عمق معنویات خود سفر کند.
11. اوج التهاب (White Heat)
- محصول: آمریکا/ 1949
- کارگردان: رائول والش
- بازیگران: جیمز کاگنی، ادموند اوبراین
- امتیاز راتن تومیتوز: 97 از 100
اوج التهاب یکی از تاثیرگذارترین فیلم های گنگستری تاریخ سینماست. والش در این فیلم داستان تعقیب و گریز تبهکار خطرناکی به نام کودی جرت را روایت می نماید که به وسیله ماموران پلیس تحت تقیب است و بعد از مرگ مادرش، تصمیم به کشتن قاتلان او می گیرد.
فیلم نامه اوج التهاب را بن رابرتز و ایوان گوف نوشته اند و موسیقی آن را ماکس اشتاینر ساخته است. فیلم با بودجه 1 میلیون دلاری ساخته شد و در گیشه به فروش بین المللی 1.9 میلیون دلاری رسید.
12. زندگی و مرگ کلنل بلیمپ (The Life and Death of Colonel Blimp)
- محصول: آمریکا/ 1943
- کارگردان: مایکل پاول، امریک پرسبرگر
- بازیگران: راجر لایوسی، دبورا کار
- امتیاز راتن تومیتوز: 97 از 100
مایکل پاول و پرسبرگ از محدود کسانی هستند که توانسته اند زوج کارگردانی تشکیل دهند و دهه 1940 میلادی یکی از نقاط اوج کارنامه آن هاست. آن ها که فیلم نامه زندگی و مرگ کلنل بلیمپ را هم خودشان نوشته بودند، توانستند فیلمی را بر پرده سینماها بیاورند که در فکر تاریخی سینمای جهان و به خصوص سینمای بریتانیا ماندگار گردد.
موسیقی فیلم را الن گری ساخته است و تصویربرداری آن برعهده ژرژ پرینال بوده است.
13. نرگس سیاه (Black Narcissus)
- محصول: بریتانیا/ 1947
- کارگردان: پاول و پرسبرگر
- بازیگران: دبورا کار، سابو
- امتیاز راتن تومیتوز: 100 از 100
- امتیاز متاکریتیک: 86 از 100
نرگس سیاه یکی دیگر از فیلم هایی است که کارنامه هنری مشترک پاول و پرسبرگر را، به اسم کارگردان، به اوج می رساند. نرگس سیاه روایت چند راهبه است که برای به دست آوردن سرپرستی یک بیمارستان با حکومت به مشکل برمی خورند. فیلم نامه فیلم را پاول و پرسبرگر براساس رمانی از رامر گادن نوشته اند و موسیقی آن را برایان ایسدیل ساخته است. فیلم هم چنین توانست دو اسکار و یک گلدن گلوب به دست آورد.
14. غرامت مضاعف (Double Indemnity)
- محصول: آمریکا/ 1944
- کارگردان: بیلی وایلدر
- بازیگران: باربارا استان ویک، فرد مک کوری
- امتیاز راتن تومیتوز: 97 از 100
- امتیاز متاکریتیک: 95 از 100
از غرامت مضاعق به اسم یکی از پیشروترین و مهم ترین فیلم های ژانر نوآر تاریخ سینما یاد می گردد. بیلی وایلدر و ریموند چندلر فیلم نامه این فیلم را، که به عقیده وودی آلن، بهترین فیلم تاریخ سینما است، براساس رمانی از جیمز ام. کین نوشته اند. فیلم در استودیوی پارامونت با بودجه 980 هزار دلاری ساخته شد و به فروش 5 میلیون دلاری رسید.
میکلوش روژا که موسیقی فیلم را ساخته است، نامزد اسکار شد و در کنار او، فیلم در شش بخش دیگر هم نامزدی به دست آورد؛ بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر نقش اصلی زن، بهترین فیلم نامه، بهترین فیلم برداری سیاه و سفید و بهترین صدابرداری.
15. رودخانه سرخ (Red River)
- محصول: آمریکا/ 1948
- کارگردان: هاوارد هاکس
- بازیگران: جان وین، مونتگومری کلیفت
- امتیاز راتن تومیتوز: 100 از 100
هاوارد هاکس و وسترن هایش برای همواره در تاریخ سینما جاودانه اند. رودخانه سرخ را هاکس براساس فیلم نامه ای از چارلز شنی و بوردن چیس ساخته است. او با پیروزیت توانسته است از استعداد درخشان بازیگر جوانی به نام مونتگومری کلیفت، در کنار تجربه و پختگی بازیگری به نام جان وین که تخصص اش وسترن بود، استفاده کند.
16. گنج های سیرا مادره (The Treasure of the Sierra Madre)
- محصول: آمریکا/ 1948
- کارگردان: جان هیوستون
- بازیگران: هامفری بوگارت، والتر هیوستون
- امتیاز راتن تومیتوز: 100 از 100
گنج های سیرا مادره اقتباسی وفادارانه است از رمان ب. تراون که در زمان پخش خود، در پی ساخته شدن در محیط طبیعی به جای استودیو، مورد توجه نهاده شد. این فیلم که کوبریک در بین 10 فیلم موردعلاقه خود، از آن نام می برد، توانست با بودجه 2.5 میلیون دلاری به فروش 4 میلیون دلاری برسد و سه اسکار بهترین کارگردانی، بهترین فیلم نامه اقتباسی و بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را به دست آورد و در بخش بهترین فیلم هم نامزد گردد. فیلم هم چنین توانست در گلدن گلوب هم سه جایزه بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را به دست آورد.
17. کلمنتاین عزیزم (My Darling Clementine)
- محصول: آمریکا/ 1946
- کارگردان: جان فورد
- بازیگران: هنری فوندا، کتی داونز
- امتیاز راتن تومیتوز: 100 از 100
مگر می گردد جان فورد وسترنی بسازد که در دوران اوج وسترن در سینمای کلاسیک آمریکا از آن نام برده نگردد؟ فیلم نامه کلمنتاین عزیزم را سموئل جی. انگل و وینستون میلر براساس داستانی از سم هلمان نوشته اند و تصویربرداری آن را جوزف مک دونالد برعهده داشته است. در کلمنتاین عزیزم، جان فورد یک بار دیگر داستانی انتقام جویانه را برگزیده است؛ داستان مردی که کلانتر می گردد تا انتقام برادر خود را از خانواده ای صاحب قدرت و ظالم بگیرد.
18. از درون گذشته (Out of the Past)
- محصول: آمریکا/ 1947
- کارگردان: ژاک تورنور
- بازیگران: رابرت میچام، جین گریر
- امتیاز راتن تومیتوز: 95 از 100
فیلم نامه از درون گذشته را دنیل مین وارینگ با نام مستعار جافری هومز براساس رمانی از خودش، که آن را هم با نام مستعار هومز منتشر کرده بود، نوشته است. این فیلم یکی از اصلی ترین فیلم های ژانر نوآر است که تمام عناصر اساسی مورد احتیاج برای ساخته شدن یک نوآر را در خود جای داده است.
19. آلمان، سال صفر (Germany, Year Zero)
- محصول: ایتالیا/ 1948
- کارگردان: روبرتو روسلینی
- بازیگران: ارنست پیتچو، فرانتس اوتو کروگر
- امتیاز راتن تومیتوز: 95 از 100
سومین فیلم از سه گانه جنگی روسلینی، پس از رم، شهر بی دفاع و پاییزا، آلمان، سال صفر نام دارد. فیلمی که مخاطب را در صندلی یک کودک نه در بحبوحه جنگ، بلکه در محیطی جنگ زده قرار می دهد. فیلمی که مخاطب را در صندلی قربانی می گذارد و از او می خواهد که با چشمانی باز به نتایج جنگ نگاه کند.
آلمان سال صفر یکی از تاثیرگذارترین فیلم های نئورالیسم ایتالیا است که این بار به جای پرداختن به ایتالیای جنگ زده به آلمان می پردازد؛ کشوری که همه او را مقصر می دانند. روسلینی نگاهی متفاوت را برمی گزیند و اندوه و دردی را که یک فکر جنایتکار برای یک ملت بی گناه رقم می زند، آنالیز می نماید.
20. خوشه های خشم (The Grapes of Wrath)
- محصول: آمریکا/ 1940
- کارگردان: جان فورد
- بازیگران: هنری فوندا، جین دارول
- امتیاز راتن تومیتوز: 100 از 100
- امتیاز متاکریتیک: 96 از 100
باز هم جان فورد و این بار فیلمی که وسترن نیست. خوشه های خشم اقتباسی است از رمان معروفی به همین نام، نوشته نویسنده شهیر آمریکایی؛ جان اشتاین بک. خوشه های خشم یکی از پیروز ترین فیلم های سال 1940 بود و توانست در هفت رشته بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین فیلم نامه اقتباسی، بهترین بازیگر نقش اصلی مرد، بهترین بازیگر نقش مکمل زن، بهترین صدابرداری و بهترین تدوین اسکار نامزد گردد و در دو رشته بهترین بازیگر نقش مکمل زن و بهترین کارگردانی، آن را به خانه ببرد. علاوه بر فصل جوایز، فیلم در گیشه هم پیروز بود و توانست با بودجه 800 هزار دلاری به فروش بیش از 1.5 میلیون دلار دست یابد.
منبع: the cinema archives
منبع: دیجیکالا مگ