مرگ در شب یلدا! - مجله زیبایی زندگی

به گزارش ایران، این در حالی است که طبق آمارها نزدیک به 50درصد تخت های بیمارستانی در اشغال سالمندان قرار گرفته است و پیش بینی می گردد که در سال 1400 سهم سالمندی جمعیت از مرز 10 درصد و در سال 1420 از مرز 19.4 درصد و در سال 1430 از مرز 26.1 درصد عبور کند، یعنی در آن موقع یک چهارم جمعیت کشور، سالمند خواهند بود و حجم بالایی از تخت های بستری به سالمندان اختصاص خواهد یافت. از این روست که کند شدن فرایند سالمندی و پیشگیری از پیشرفت بیماری ها در دو دهه بعد به یکی از چالش های اصلی حوزه بهداشت و درمان کشور بدل شده است. با دکتر محسن شتی رئیس اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت پیرامون مسائل مختلف سالمندان و چرایی پرهیز از برگزاری دورهمی های شب یلدا گفت و گو نموده ایم که در ادامه می خوانید:

در 9 ماه اخیر سالمندان یکی از گروه های پرخطر در معرض آسیب بودند، از این جهت که اغلب این افراد به منظور پیشگیری از ابتلا به بیماری کووید19 برنامه چکاپ و کنترل بیماری شان را به تعویق انداختند. به طور کلی شما شرایط سلامت سالمندان کشور را چگونه ارزیابی می کنید؟

سالمندان به دلیل احتمال بالاتر ابتلای همزمان به بیماری های مختلف، مصرف داروهای متعدد و ضعف سیستم ها و ارگان های مختلف بدن ممکن است در شرایط پیچیده و سخت تری نسبت به سایرین از لحاظ مدیریت سلامت قرار گیرند. در کشور ما به دلیل تعداد اندک متخصصان طب سالمندی، سالمندان مجبور ند برای درمان بیماری های مختلف خود همزمان به چند پزشک مختلف مراجعه نمایند و این مسأله بعضاً به دلیل عدم دسترسی به پفراینده الکترونیک سلامت ممکن است شرایط سلامتی سالمند را پیچیده تر کند. پیش بینی های جمعیتی حاکی از آن است که در 30 سال آینده بتدریج نزدیک 30 درصد جمعیت کشور ما را سالمندان تشکیل می دهند یعنی نزدیک به یک سوم جمعیت. برای مدیریت سلامت این جمعیت زیاد احتیاج به ظرفیت سازی و توانمندسازی نیروهای بهداشتی و درمانی مانند کارشناسان بهداشت و درمان و پزشکان عمومی داریم تا مهارت و دانش لازم برای پاسخگویی به احتیاجهای این گروه سنی آسیب پذیر را داشته باشند، با نگاهی جامع سالمندان را مورد آنالیز قرار دهند، اقدامات پیشگیرانه و کنترلی اولیه را بدرستی انجام دهند و در صورت احتیاج سالمند را برای اقدامات تخصصی تر به متخصص طب سالمندی ارجاع دهند. امیدواریم با کوشش هایی که در جهت احیای دوره دستیاری طب سالمندی در وزارت بهداشت در جریان است در کنار برنامه هایی که برای بازنگری کوریکولوم های درسی دوره های پزشکی عمومی، فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتاردرمانی داریم و همچنین برگزاری دوره های کوتاه مدت مهارتی برای فارغ التحصیلان رشته های مختلف بتوانیم مشکل نیروی انسانی متخصص مورد احتیاج در کشور را در حوزه بهداشت و درمان حل کنیم.

آقای دکتر! آماری های وزارت بهداشت نشان می دهد نزدیک به 80 درصد سالمندان در مراحل آخر و پیشرفته بیماری به پزشک مراجعه می نمایند، از طرفی بسیاری از سالمندان به دلیل بیماری های متعدد گاهی باید به 5 متخصص ارجاع داده شوند ولی مراجعه نمی نمایند؛ وزارت بهداشت در بحث خودمراقبتی از سالمندان چه اقداماتی انجام می دهد؟

همزمان با مسأله هم ابتلایی که بدان اشاره کردم چند دارویی شدن نیز در سالمندان شایع است. سالمندی که تغییرات فیزلوژیک دارد حافظه و چشم و گوشش هم ممکن است در مواردی، ضعیف باشد، باید روزی چند قلم دارو بخورد که اگر کسی نباشد به او یادآوری کند، گاهی یادش می رود و در بعضی موارد ممکن است به دلیل سطح سواد پایین، داروهایش را اشتباه مصرف کند یا یک دارو را با دو نام تجاری مختلف فقط صرفاً به دلیل رنگ های متفاوت از هم می خورد. بنابراین مشکل مصرف داروهای متعدد و زیادی یا پلی فارمسی نیز در این گروه از افراد شایع است. وقتی تعداد داروها زیاد می گردد احتمال عوارض دارو هم بالا می رود. همچنین سالمندانی که فعالیت بدنی شان کم می گردد، افزایش وزن پیدا می نمایند یا چربی خون بالا دارند یا شرایط تغذیه شان نامناسب است با ریسک بالای بیماری قلبی نیز روبه رو هستند. این سیکل معیوب چند دارویی و بیماری های مختلف می تواند شرایط سالمند را پیچیده تر کند. اگر مراقبت درست اتفاق نیفتد و سلامت سالمند مدیریت نگردد شرایط برای آنها به مراتب پیچیده تر می گردد. در بحث پلی فارمسی مداخله فقط در سالمندان مطرح نیست. باید روی داروخانه، پزشک و سیستم سلامت و خانواده نیز متمرکز شویم. برای پزشکان خانواده دوره های پودمانی در حال برگزاری است که بعضی عناوین آن مربوط به پلی فارمسی است تا با مدیریت صحیح پزشک سالمند دچار مسائل دارویی نگردد. همچنین مدلی در حال طراحی و اجرای آزمایشی است، مبنی بر اینکه در داروخانه و بیمارستان با چه فرآیندی دارو درمانی سالمندان مورد نظارت و کنترل قرار گیرد تا این افراد دچار عوارض دارویی نشوند. همچنین برای مراقبت درمانی از سالمندان احتیاج به ستینگ های جدید از جمله برنامه مراقبت در منزل داریم. در جهان home care برنامه و خدمتی شناخته شده است، ما در طول 25 سال آینده جمعیت سالمندی مان دو برابر می گردد. خدمات مراقبت در منزل فرایند بدحال شدن سالمند را کند می نماید و باعث می گردد تخت بیمارستانی کمتر و دیرتر اشغال گردد. بیمه ها در صورت پوشش این خدمات اقدام ارزشمندی را انجام خواهند داد. به نظر می رسد فرایند کشور به سمتی است که مجبوریم به نظام مراقبت طولانی اهمیت دهیم چون در 20 سال آینده با افزایش جمعیت سالمندی و کاهش بعد خانوار، مشتری این گونه مراکز زیادتر خواهد شد.

برای داشتن دوران سالمندی پویا، وزارت بهداشت چه برنامه هایی دارد؟ در حال حاضر سالمندان پرخطر را چگونه غربالگری و شناسایی می کنید؟

سالمندی به معنی بیماری نیست، بلکه سالمندی دستاورد بشر است که به دلیل ارتقای سطح کمی و کیفی تکنولوژی و مراقبت های بهداشتی درمانی اتفاق افتاده است. در طول 40سال گذشته به دلیل پیشرفت پزشکی و تکنولوژی متوسط طول عمر 20 سال افزایش پیدا نموده و امید به زندگی به 75 سال رسیده است. اگر در دوره های قبلی عمر مثل نوجوانی و جوانی و میانسالی مراقب نباشیم، این دوره را با بیماری شروع و طی می کنیم. در سالمندان مسائل شناختی از جمله فراموشی یا دمانس(زوال عقل) و آلزایمر شیوع بالاتری دارد، سکته های مغزی و آمار بیماری های فشار خون و دیابت نیز در آنها بالاتر از بقیه افراد است و بیماری های عضلانی اسکلتی و ناتوانی های حرکتی، صرع و پارکینسون و اضطراب و افسردگی نیز در سالمندان شایع تردیده می گردد. ما در وزارت بهداشت دو برنامه عمده داریم؛ یکی آموزش شیوه زندگی سالم است که در این دوره کرونا به دلیل محدودیت تردد سالمندان محدودیت در برگزاری کلاس های آموزشی را داشتیم. پیش از آن سالمندان با مراجعه به مراکز جامع سلامت و خانه بهداشت در خصوص چگونگی تغذیه سالم و فعالیت بدنی سالم و مسائل روانی آموزش می دیدند. برنامه اصلی وزارت بهداشت ارائه بسته های خدمات ادغام یافته سلامت سالمندان است. شرایط خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی، برنامه مراقبت از فشار خون بالا، دیابت، افسردگی، تغذیه و پیشگیری از انواع سرطان و پیشگیری از سقوط عناوین برنامه های در حال اجراست. از ابتدای اپیدمی تا به امروز علائم کرونا سه بار به شکل تلفنی از حدود هفت میلیون نفر از سالمندان کشور پرسیده شده و افراد مشکوک برای اقدامات بعدی به مراکز ویژه کرونا دعوت شدند. همچنین آموزش ها را به وسیله رسانه ها ارائه می دهیم. همچنین محتواهای آموزش خودمراقبتی از سالمندان را درباره تغذیه، سلامت روان، فعالیت بدنی و مراقبت معمول، مصرف مکمل ها، تنهایی، اختلالات شناختی نیز روزآمد و فراوری شده و در هفته های آینده در قالب محتواهای مجازی در اختیار سالمندان و خانواده ها قرار می گیرد.

در طول 10 ماه گذشته بیشترین آمار مرگ ومیر فوتی های کرونا مربوط به سالمندان گزارش شده است، با توجه به نزدیک شدن به شب یلدا شما چه توصیه ای به خانواده ها دارید تا این آیین دید و بازدید عظیمترهای فامیل به مراسم ختم افراد مسن منجر نگردد؟

ما ایرانی و مسلمان هستیم و طبق آموزه های دینی و آداب و رسوم ملی برای عظیمتر ها بسیار احترام قائلیم و بسیار دوست شان داریم. دوست داشتن همواره یک تظاهر و بروز ندارد. باید در شب یلدا نشان دهیم سالمندان را دوست داریم، ما برای شان احترام قائلیم و در شرایط بحرانی فعلی باید ثابت کنیم مراقب سلامت شان هستیم و بهترین کار این است که با رعایت اصول پیشگیری، این افراد را از گزند ویروس حمایت کنیم. بهترین کار این است بدترین کار را نکنیم. در تمام جهان ثابت شده دورهمی های کوچک خانوادگی از بسیاری از ریسک فاکتورهای دیگر خطرناک تر است، پس برای حفظ جان همه اعضای خانواده از کوچک و عظیم و اگر همدیگر را دوست داریم سال جاری شب یلدا را مجازی دورهم باشیم. هر ملاحظه ای در این بیماری در چارچوب پذیرایی و دورهم نشینی حتی در حد چند دقیقه نیز می تواند به انتقال این بیماری منجر گردد. با رعایت اصول از جان خانواده و عزیزان و سالمندان گرانقدرمان محافظت کنیم.