ناشر ایرانی با توجه به سلیقه مخاطبان خارجی می تواند در بازارهای جهانی پیروز باشد - مجله زیبایی زندگی

مژگان سبزیان، مدیرمسئول انتشارات کامل که معتقد است توجه به موضوع هایی که برای مخاطب خارجی مجذوب کنندهیت دارند، بسیار راهگشاست؛ چراکه عایدی فروش کتاب در خارج از کشور، چند برابر فروش کتاب در ایران است.

فعالیت نشر ایران در بازارهای جهانی را چگونه ارزیابی می کنید؟

اگر کتابی ظرفیت ارائه به بازار جهانی را داشته باشد، خواه ناخواه ناشر و نویسنده ترغیب می شوند تا آن کتاب را به نوعی در بازارهای جهانی عرضه نمایند، منظورم مجذوب کنندهیت برای مخاطب خارجی است. این درحالی است که بیشتر ناشران در ایران فقط مخاطب هایی را در نظر می گیرند که در ایران زندگی می نمایند؛ حتی زمانی که کتاب در حوزه روان شناسی و کودک ترجمه می نمایند و به ایران می آورند، به انطباق آن با فرهنگ ایران توجه نمی نمایند. عکس این مساله هم مطرح است؛ یعنی باید آنالیز نمایند چه کتابی برای مخاطب خارجی مجذوب کننده است و بعد روی آن سرمایه گذاری، به زبان انگلیسی و زبان های دیگر ترجمه و آن را منتشر نمایند.

به طور مثال در حوزه توریسم و گردشگری، ایران برای دیگر کشورها مجذوب کننده است، به همین علت زمانی که برای نخستین بار کتابی را در این حوزه چاپ کردیم، دیدیم که اگر به زبان انگلیسی، آلمانی، فرانسه و... ترجمه گردد، مخاطب های خود را در سایر کشورها پیدا خواهدکرد. فقط توریسم نیست؛ بعضی موضوعات مثل طب سنتی ایران هم برای مخاطبان خارجی مجذوب کننده است. آن ها دوست دارند تا کتاب هایی در این حوزه به انگلیسی ترجمه گردد، اما به جای اینکه ناشر تمرکز خود را روی تالیف کتاب بگذارد، بیشتر کوشش می نمایند تا کتاب های خارجی را ترجمه نمایند؛ زیرا نیازی به پرداخت حق حق نشر ندارند و پول تصویرگر را هم نمی دهند. درصورتی که اگر روی موضوع هایی کار نمایند که برای مخاطب خارجی مجذوب کننده است، عایدی بهتری خواهندداشت. نه تنها برای رایت کتاب هاشان مشتری های خارجی وجود دارد؛ بلکه فروش کتاب در خارج از کشور هم مبالغ عایدی بسیار بالاتری را نسبت به فروش کتاب در ایران برایشان در پی دارد.

برای مثال گروهی از مخاطبان خارجی به گردشگری سلامت در ایران علاقه دارند. کتاب های حوزه علوم دانشگاهی در سطح استفاده عمومی، مورد علاقه این گروه است. این کتاب ها در ایران با قیمت 10 یورو و در خارج از ایران با قیمت 50 یورو عرضه می گردد. این اختلاف قیمت به علت هزینه چاپ و کاغذ در ایران است، با اینکه در سال های اخیر این هزینه ها برای ناشران ایرانی افزایش یافته است، اما هنوز نسبت به دیگر کشورها مقرون به صرفه محسوب می گردد. تا جایی که ناشران خارجی وقتی می خواهند رایت کتابی را از ایران بخرند، پیشنهاد می دهند تا کتاب ها را چاپ شده از ایران تحویل بگیرند.

اقدامات بی نتیجه می ماند

گفتید توجه به علاقه مخاطب خارجی و تالیف و چاپ کتاب در این حوزه، برای ناشران سود زیادی به همراه دارد. پس چرا ناشران کمتر در این بخش فعال هستند؟

باید تعارف را کنار گذاشت. ایران از سال 2015 در نمایشگاه فرانکفورت حاضر می شود، اما فارغ از مسائل سیاسی و جناحی، زبان خارجی چند درصد از افرادی که در نمایشگاه های خارجی شرکت می نمایند، در حد خوب است؟ چند درصد حداقل یک کتاب داشتند که به زبان خارجی منتشر شده باشد؟ بیشتر آن ها اصلا چنین کتابی نداشتند. چند درصد افراد که در این نمایشگاه ها شرکت می نمایند، از نحوه قرارداد بین المللی آگاهی دارند؟ آیا با این مساله برخورد تخصصی می گردد؟ متاسفانه در کشور ما افرادی که کارآمد و شایسته هستند، سر کار خودشان نیستند. وقتی این تفاوت ها وجود دارد و همه چیز بر اساس مسائلی، غیر از شایستگی افراد انجام می گردد، اقدامات بی نتیجه می ماند.

هزار اما و اگر برای استفاده از گرنت

آیا طرح گرنت می تواند به عنوان مشوق برای ناشران خارجی عمل کند؟

در زمانی که نمایشگاه بین المللی کتاب به صورت حضوری یا مجازی برگزار می شد، ایمیل های زیادی داشتم. ناشران خارجی می خواستند با ما قرارداد ببندند و از گرنت استفاده نمایند و این درحالی بود که سامانه گرنت، اول قرارداد ما با ناشر خارجی را می خواست؛ یعنی باید قرارداد را به آن ها نشان دهیم تا بر اساس آن شورای گرنت تصمیم بگیرند که آیا گرنت به آن قرارداد تعلق می گیرد یا نه. برای ناشر خارجی هم مهم بود که پیش از امضای قرارداد بداند گرنت به او تعلق می گیرد یا نه تا بر اساس آن قرارداد را بنویسد.

از طرفی در بازار جهانی کتاب ایران، آثاری در حوزه کودک و نوجوان با تصویرگری ضعیف، صحافی بد و چاپ ضعیف وجود دارد، اما ناشر خارجی حاضر به خرید آن شده است و البته نسخه خارجی آن را ندیدیم. گرنت هم به آن کتاب تعلق گرفته است. درحالی که در انتشارات کامل پیش از دریافت گرنت، کتابی را در تیراژ 5000 نسخه به انگلیسی منتشر کردیم، برای چاپ ژاپنی آن درخواست گرنت دادیم اما هزار اما و اگر وجود دارد.

چقدر برای ناشر خارجی که با شما همکاری می نماید، مهم است که در ایران کتاب ها بدون رعایت حق نشر منتشر می شوند؟ آیا تا به حال از کتاب های انتشارات کامل سواستفاده شده است؟

برای کتاب های انتشارات کامل پیش نیامده است، اما ناشران بزرگی در ایران فعالیت می نمایند و به ترجمه و انتشار کتاب بدون رعایت قوانین حق نشر مشهور هستند. برای عجیب است که بعضی مخالف پیوستن به قانون حق نشر هستند و فکر می نمایند این قانون فراوری علم را در کشور محدود می نماید؛ مثلا مانع انتشار کتاب های دانشگاهی می گردد.

لزوم توجه وزارت فرهنگ و ارشاد به کتاب تالیفی

برای تسهیل فعالیت ناشرانی که در ایران قانون حق نشر را رعایت می نمایند، چه اقداماتی باید انجام گردد؟

اگر وزارت فرهنگ و ارشاد برای کتاب تالیفی ارزش بیشتری قائل باشد، برای مثال برای کتاب هایی که تحقیقی و تالیفی هستند کاغذ و تسهیلاتی برای چاپ درنظر بگیرد، حتما ناشران جای اینکه از کتاب ترجمه مانند لقمه آماده استفاده نمایند، به سمت فراوری کتاب های تالیفی تمایل پیدا می نمایند. این اقدام سطح علمی نشر را بالا می برد، باعث می گردد کتاب های ایران در بازار بین الملل بیشتر شناخته گردد. زیرا ارشاد برای کتاب تالیفی و ترجمه تسهیلات بیشتری در نظر می گیرد. در نتیجه ناشر کودک و بزرگسال می تواند بیشتر فعالیت کند.

اولویت ناشران در ایران مسائل مالی است

به نظر شما چقدر نویسنده، تصویرگر و ناشر به ابعاد بین المللی فعالیت خود توجه دارند؟

اگر به صورت علنی و آماری به بازار کتاب توجه کنید، می بینید کتاب هایی که بر آخرین اطلاعات و فناوری علمی منطبق است، در تمام جهان مخاطبان خود را پیدا می نماید. این کتاب به زبان های مختلف ترجمه می گردد. این درحالی است که اولویت ناشران در ایران مسائل مالی است و حتی اگر نویسنده کتاب خوبی را به ناشر پیشنهاد بدهد، ناشر ریسک انتشار آن کتاب را نمی پذیرد.

اگر در کارگاه های نشر و نمایشگاه های بین المللی افراد متخصص و افرادی که در این زمینه کار کردند، حضور داشته باشند، نویسنده، تصویرگر و ناشر می تواند از امکانات آن استفاده کند. این فرایند در بین المللی کردن فعالیت آن ها یاری می نماید، اما همانطور که گفته شد، افراد لایق در این فضا حضور ندارند.